باور آمایش سرزمین یاور مددکاری اجتماعی (مقدمه ای بر گفتگوی اجتماعی بیست و سوم)

باور آمایش سرزمین یاور مددکاری اجتماعی

مقدمه ای بر نشست گفتگوی اجتماعی بررسی نسبت آمایش سرزمین با مددکاری اجتماعی در ایران

• دکتر حبیب جباری (مدرس دانشگاه و همکار سازمان برنامه و بودجه کشور  )
• دکتر هدایت درویشی (عضو هیات علمی دانشگاه و متخصص آمایش سرزمین )

بیان مسئله

توسعه فی نفسه تمرکزگراست و اگر به حال خود رها شود به سوی تمرکز و قطبی شدن و توسعه فضایی و اجتماعی نابرابر پیش می رود.از این رو، برنامه ریزی و راهبری فضایی و سرزمینی توسعه، امری حیاتی و موضوعی حاکمیتی است و در اصل آمایش سرزمین این مسئولیت خطیر را بر عهده دارد. آمایش سرزمین با ترسیم چشم انداز فضایی سرزمین و با تعیین راهبردها و جهت گیری های اصلی و سیاست های سرزمینی و نیز با ترسیم سازمان فضایی مطلوب و با تعریف سلسه مراتب سونتگاهی، پیشران ها و قلمروهای مستعد توسعه و در عین حال با تعیین محدودیت های فضایی و سرزمینی برای فعالیت ﴿مداخلات و سرمایه گذاری اقتصادی) و سکونت انسان در پهنه سرزمین، مسیر توسعه متعادل و متوازن سرزمینی را ترسیم کرده و برای تحقق آن تلاش می کند. در برنامه ریزی راهبردی آمایش سرزمین، اجزای متنوع محیط زیست ، انسان (جمعیت و سکونتگاههای انسانی )، سرمایه و منابع (طبیعی و محیطی)  و فعالیت های اقتصادی و تجاری باید به نحوی مورد استفاده قرار گیرند که همزیستی مسالمت آمیز و توسعه متوازن و متعادل اتفاق بیفتد.

به تعبیر دیگرآمایش سرزمین را مهندسی ترتیبات بهره­وری بهینه از ظرفیت­های اجتماعی و طبیعی تعبیرکرده اند که به منظور ایجاد سازمان سرزمینی مبتنی بر بهره­گیری بهینه از منابع و ظرفیت های اقتصادی، اجتماعی و محیطی سرزمین (نظامهای فضایی) است. یا به عبارت دیگر اقدامی است برای تأثیرگذاری بر ساختار فضائی به وسیله مدیریت توسعه قلمروئی وهماهنگ کردن پیامدهای فضائی سیاست های بخشی. ^.بنابراین مفهوم آمایش  همان برنامه­ریزی فضایی است که اگردر فضای مشخصی عمل شود همراه آن، مقیاس فضایی مربوطه گفته می­شود.

از سوی دیگر مددکاری اجتماعی را می توان نوعی مداخله اجتماعی و حمایت چندجانبه و یکپارچه به منظور تغییر در وضعیت نامطلوب فعلی و توانمندسازی وظرفیت سازی اجتماعات در بستر واقعیت اجتماعی – مکانی قلمداد نمود. بنابراین وجوه و زوایای مشترک و همپوشان دو رویکرد یا به عبارت دیگر دو نوع برنامه ریزی بر بهبود شرایط اجتماعات یا مکانها و فضاهای زیست و فعالیت و حرکت به سوی توسعه متوازن و متعادل در نظر گرفت که این نوع توسعه متوازن و متعادل را می توان هم در بستر مکانی و جغرافیایی و هم در مسائل و واقعیت های اجتماعی نشات گرفته از الزامات محیطی و شرایط سرزمینی در نظر گرفت. از دیگر سوی هم مکان و فضا به عنوان سطح مداحله آمایش سرزمین و هم اجتماعات و مردمان سرزمین به عنوان عنصر اصلی در مددکاری اجتماعی نیازمند حمایت هم جانبه هستند که باور به این رویکرد میسر نمی  شود مگر یاور اینگونه مداخلات مطلوب و اثر بخش با همیاری حرفه های یاورانه باشیم. به عبارت دیگر آبادانی مکان و فضا که مطلوب رویکرد آمایش سرزمین است، میسر نخواهد شد مگر اینکه خوشبختی و رفاه مردمان آن مکان با توانمندسازی و مددکاری اجتماعی ، تعیین عینی و عملیاتی به خود گرفته باشد. با توجه به این مهم، زوایای و رویکرد مشترک و همپوشان این نوع رویکرد در «بهسازی و باززنده سازی» تمرکز دارد که در آمایش این بهسازی و باززنده سازی سازمان فضایی سرزمین در سطوح مختلف(ملی، منطقه ای و استانی،ناحیه ای و محلی) و در مددکاری اجتماعی در باززنده سازی و بهسازی سطوح فردی تا جامعه تجلی پیدا می نماید. در همین چارچوب باور این یاور – بهسازی و باززنده سازی- با توسعه متوازن حرفه های یاورانه در ایران میسر خواهد شد.

این موضوعی است که تلاش می کنیم طی یک جلسه سه ساعته با حضور متخصصین و اهل حرفه به آن بپردازیم و اگرچه این مقدار برای رفع یا حتی تحلیل کل مسئله کفایت نمی کند، دستکم  به گشودن این بحث مهم یاری رسان خواهد بود.

موضوعات قابل بحث در نشست: در این نشست بر سه موضوع تمرکز خواهد شد:

• جایگاه و اهمیت فضا و برنامه ریزی فضایی در علوم اجتماعی﴿به سوی فضایی شدن علوم اجتماعی و مددکاری اجتماعی ﴾
• معرفی اسناد آمایش سرزمین مشتمل بر سند ملی و اسناد آمایش استان و ارائه گزاره ها و راهبردهای اجتماعی(سلبی و ایجابی) با تاکید بر معرفی و ارائه گزاره های راهبردی (سلبی و ایجابی) اسناد آمایش استانهای خاص و مرزی
• وضعیت سنجی توسعه استانی از منظر شاخص های منتخب مدد کاری اجتماعی
• مساعدت برنامه ریزی راهبردی آمایش سرزمین و برنامه ریزی فضایی به مددکاری اجتماعی وراه حل های در دسترس بر اساس سند ملی آمایش سرزمین

مخاطبین بالقوه این نشست علمی، دانشجویان، استادان، پژوهشگران و فارغ التحصیلان علوم اجتماعی و انسانی از جمله مددکاران اجتماعی خواهند بود.

این برنامه که مقرر بود در انتهای خردادماه برگزار شود اما با توجه به پیش آمد غیرمنتظره انتخابات ریاست جمهوری به تیرماه منتقل شده است. با توجه به اینکه این برنامه همزمان در بستر اسکای رووم در فضای مجازی نیز اجرا خواهد شد، حضور کارشناسان مددکاری اجتماعی از سراسر کشور در این نشست، بسیار مغتنم خواهد بود.